Codziennie dociera do nas na portalach społecznościowych spora dawka zdjęć, grafik czy filmów. Na Facebooku czy Instagramie są udostępniane różnorodne treści. Jednak bardzo rzadko udostępniający są świadomi źródła, z którego pochodzi post, a jeszcze rzadziej zastanawiają się, czy to, co robią, jest w pełni legalne. Właśnie z tego powodu, w Internecie bardzo często łamane jest prawo autorskie.
Odpowiedz sobie teraz na kilka pytań: Czy tworząc grafiki, używasz tylko i wyłącznie zdjęć zrobionych przez siebie? Jeżeli używasz cudzych dzieł robisz to korzystając z licencji CC0, zakupiłeś autorskie prawa majątkowe czy nie wiesz nawet, co to wszystko oznacza?
A więc jak to jest z tym prawem autorskim w Internecie, a dokładniej w social media?
Co to jest prawo autorskie i jak ono działa?
Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych — przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
Teraz już wiesz, co to jest prawo autorskie, ale jest jeszcze kilka ważnych informacji, które musisz poznać.
Rodzaje praw autorskich
Istnieją dwa rodzaje praw autorskich – majątkowe i osobiste. Autorskie prawa majątkowe związane jest z eksploatacją utworu i mogą być odsprzedawane przez autora.
Natomiast autorskie prawa osobiste jest ściśle związane z twórcą. Po stworzeniu dzieła, autor jest “połączony” ze swoim dziełem — nie może przenieść praw (po śmierci albo przekazać osobie trzeciej) ani zrzec się jego autorstwa . Dodatkowo ochrona tych praw jest nieograniczona w czasie.
A więc, prawo do każdego dzieła ma autor. Utwór może mieć wiele form — animacja, ilustracja, rysunek, itp. Oznacza to, że bez żadnych obaw, możesz publikować swoje dzieła na portalach społecznościowych.
Nielegalne natomiast jest rozpowszechnianie bez posiadania licencji, zgody autora albo bez posiadania do niego autorskich praw majątkowych.
Co z udostępnianiem cudzych zdjęć?
Każdy portal społecznościowy podchodzi do tego trochę inaczej, dlatego warto przebrnąć przez regulamin danego serwisu, aby “przypadkiem” nie popełnić przestępstwa. Regulamin ten wyświetla się przy zakładaniu konta na dowolnym portalu — Facebooku, Instagramie czy Twitterze. Wiele osób jednak klika “zapoznałem się z regulaminem” nie czytając reszty komunikatu, a nie wspominając o całym obszernym regulaminie.
Prawo autorskie na Facebooku
Przy zakładaniu swojego konta na Facebooku musisz zaakceptować regulamin portalu, bez tego nie jest możliwe utworzenia konta.
W tym regulaminie znajduje się informacja, dotycząca praw autorskich — każdy użytkownik posiada prawa własności intelektualnej do wszystkich treści, które ukazały się w serwisie. Gdy publikujesz lub przesyłasz posty objęte prawem własności intelektualnej ty, jako użytkownik udzielasz bezpłatnej licencji Facebookowi.
Dodatkowo wyrażasz zgodę na udostępnianie swoich postów przez innych użytkowników czy samemu serwisowi. Jednak licencja udzielona została tylko i wyłącznie portalowi, a nie pozostałym osobom. Treści zamieszczane przez innych możesz udostępniać na swojej tablicy bez łamania praw autorskich.
Licencja, która została udzielona Facebookowi, może wygasnąć, gdy usuniesz daną treść z portalu. Jest jednak opcja, że mogą one być przechowywane w systemie na przykład, gdy zostały już wykorzystane przez inne osoby. W takiej sytuacji – mimo wykasowania konta, konkretnego wpisu albo zdjęcia – licencja nie wygaśnie i będzie obowiązywała do momentu całkowitego usunięcia treści z serwisu.
Prawo autorskie na Instagramie
Pod tym względem Instagram działa podobnie jak Facebook — korzystając z serwisu, udzielasz licencji na używanie publikowanych treści. W przypadku udostępniania zdjęć użytkownik przyznaje serwisowi bezpłatną licencję. Jeśli usuniesz treść lub konto, zdjęcia mogą się nadal pojawiać, jeżeli zostały udostępnione innym osobom, które go nie usunęły.
W treści regulaminu Instagrama znajdują się również informacje dotyczące udzielenia pozwolenia na wyświetlanie bez żadnego wynagrodzenia dla użytkownika jego nazwy użytkownika, zdjęcia profilowego oraz informacji o jego powiązaniach (np. o osobach obserwujących) lub działaniach (tzw. followersach) podejmowanych w stosunku do kont, reklam, ofert i innych treści sponsorowanych, które obserwuje lub na które reaguje, a które są wyświetlane nie tylko w serwisie Instagram, a we wszystkich produktach Facebooka.
Instagram może więc pokazać, że użytkownik polubił post sponsorowany utworzony przez markę, która zapłaciła serwisowi za wyświetlanie jej reklam na Instagramie.
Podobnie jak w przypadku działań w stosunku do pozostałych treści i osób obserwujących inne konta, działania w stosunku do treści sponsorowanych i osoby obserwujące konta sponsorowane mogą zobaczyć tylko użytkownicy, którzy mają pozwolenie na wyświetlanie takich treści lub osób obserwujących.
W regulaminie dodatkowo jest zawarta informacje, że użytkownik ma duży wpływ na to co się dzieje z udostępnionymi przez niego materiałami, ponieważ Instagram daje możliwość ustawienia konta prywatnego, do którego mają dostęp tylko wybrane osoby. Po drugie sam serwis nie rości sobie praw własności do treści, które wysyłasz do znajomych. Ale pamiętaj, gdy udostępniasz zdjęcie jako publiczne, licz się z tym, że jednocześnie wyraziłeś zgodę na korzystanie z niej przez innych użytkowników.
Jakie zdjęcia można bezpiecznie publikować w social mediach?
Jeżeli potrzebujesz dodać grafikę do swoich postów, możesz skorzystać z dwóch opcji — kupić z serwisów stockowych lub poszukać w darmowych bankach zdjęć. Istnieje wiele stron, na których autorzy sprzedają swoje dzieło za konkretną kwotę lub oddają prawa do swoich utworów.
Jeżeli chodzi o serwisy z darmowymi grafikami to zazwyczaj korzystają one z prawa CC0, czyli Creative Commons 0. Oznacza to że można swobodnie wykorzystywać te materiały bez podawania autora. Do takich stron należą między innymi: Pexels, Unsplash lub Pixabay.
Co zrobić w przypadku treści naruszającej prawa autorskie?
Jeżeli otrzymałeś informację, że zostały naruszone prawa autorskie — nie panikuj. Na samym początku należy usunąć dany utwór.
Odpowiedzialność za nieprzestrzeganie praw ponosisz Ty — użytkownik, jak i administrator portalu.
Jeżeli to Twoje prawa zostały naruszone, niezwłocznie zgłoś sytuację za pośrednictwem przycisku do zgłaszania postów. Szczegółowo opisz sytuację, opierając się na dowodach potwierdzających prawa do utworu.